37.5 – Het verhaal

Een gemeenschap bouwen, beginnen met individuen

Vermoedens en tegenslagen
In Tilburg namen we bij DansBrabant het motto van Performing Gender ‘Dancing in Your Shoes’ vrij letterlijk. Choreografe Nikita Maheshwary nodigde vrouwen met haar eigen schoenmaat 37,5 uit om samen in hun buurt te wandelen. Vanaf dat moment bouwden we een kleine en diverse gemeenschap van vrouwen op. De uitdaging is nu om een mogelijke gemeenschappelijke basis te vinden die hen onderling op meerdere niveaus kan verbinden.

Een voet aan de grond zetten
Een deel van de vragen die in het project aan de orde kwamen, waren al eerder gesteld, zowel door ons als door de choreograaf: ‘Wat betekent het om ergens voet aan de grond te krijgen?’ ‘Hoe duik je in de dynamiek van een andere omgeving?’ ‘Wat betekent het om een thuisgevoel te hebben; een gevoel van verbondenheid?’ We hebben allebei ervaring met het vinden van nieuwe wortels en troffen elkaar in het project Performing Gender – Dancing in Your Shoes.

Vorig jaar zijn wij – DansBrabant – verhuisd naar een andere wijk binnen de stad Tilburg. Een van de eerste vragen was ‘hoe kunnen we de buurt leren kennen en betrekken, uitnodigen voor onze (dans)praktijken’? We waren zodoende op zoek naar een choreograaf die aan deze wensen en vragen voldoet, en vonden de juiste match in Nikita Maheshwary.

Nikita verhuisde in 2017 van New Delhi naar Tilburg voor de master Performing Public Space en houdt zich al een aantal jaren bezig met thema’s als thuis, identiteit en vrouwelijkheid. Met het project While We Walk (2017) startte ze een tweestedenonderzoek in een reeks ‘wandelende gesprekken’ met vrouwen uit New Delhi en Tilburg van uiteenlopende culturen, klassen, nationaliteiten en beroepen.

Dichtbij staat publieksontwikkelaar Leon Caarls, met haar voeten diep in de Tilburgse bodem. Ze is hier opgegroeid en kent alle buurten als haar broekzak. Vanaf het moment dat ze over het project 37.5 hoorde, was ze enthousiast om haar geboortestad door een andere lens te bekijken. “Wanneer heb je de kans om vrouwen te ontmoeten die je normaal niet tegenkomt, uit al die verschillende hoeken van dezelfde stad?”.

In jouw schoenen lopen
Bij het bouwen van de community zijn we uitgegaan van de verhalen van individuele vrouwen en niet van een reeds bestaande of vooraf gedefinieerde groep of gemeenschap. Vrouwen die in verschillende wijken van de stad wonen, vrouwen die in Tilburg zijn geboren en getogen, vrouwen die nieuw zijn in de stad. Vrouwen die minder zichtbaar zijn in de sociale weefsels van de stad.

De enige gevraagde gelijkenis: de vrouwen zouden schoenmaat 37,5 moeten hebben. Ze hebben Nikita rondgeleid in hun buurten. Hun individuele verhalen over hun directe leefomgeving vormden het startpunt van een gezamenlijke reis. Tijdens deze wandelingen ging Nikita op zoek naar het gevoel van thuis en verbinding die vrouwen hebben met hun omgeving en stad. Overigens bleek schoenmaat 37,5 te klein. Soms moet je uit je eigen schoenen stappen en grotere proberen, dus dat deed Nikita.

De wandelingen waren echt een eerste ontmoeting en een middel om de vrouwen over te halen om deel te nemen aan de groepsbijeenkomsten. De deelnemers vonden Nikita erg makkelijk in de omgang, een goede luisteraar en een geweldige communicator. De meesten van hen konden niet wachten om de andere vrouwen te ontmoeten. De vrouwen die de sprong waagden liepen met Nikita mee en komen nu elke vrijdagochtend bij elkaar voor bewegingssessies.

Nikita heeft sinds het begin van het jaar het genoegen gehad om met 11 vrouwen te wandelen en elke keer was het een intieme en nederig makende ervaring voor haar. “Voor het eerst elkaar te ontmoeten zij-aan-zij en niet face-to-face gaf een prachtig gevoel; het kwam dichtbij het delen van een dans. De wandelgesprekken zijn voor mij belangrijk als uitgangspunt omdat het iemand ontmoeten in diens lichamelijkheid is: beginnend met het samen bepalen van het ritmische tempo van de wandeling tot het observeren en reageren op dezelfde omgeving om soms als toevalstreffer de armen te laten zwiepen tegen onze winterjassen, spelend als sfeermuziek tijdens onze gesprekken en de stiltes ertussen.”

Social allies
Het project begon langzaam maar nauwkeurig. Vanaf het begin van het bouwen van deze community hebben we contact gezocht met verschillende maatschappelijke organisaties om aan hen ons project uit te leggen. Het hele proces om deelnemers te vinden die niet de usual suspects zijn, was niet altijd gemakkelijk:

Loubna en haar man zijn inwoners van Tilburg Noord. Een gebied dat is gemarkeerd als ‘impactbuurt’. Er zijn problemen als armoede en criminaliteit. Loubna is een lokale bewoner die veel voor de buurt organiseert.

Omdat we haar al een tijdje kennen, heeft ze ons uitgenodigd. Haar man was er ook en luisterde naar het verhaal over het 37.5-project. Hij werd woedend. ‘Denk je echt dat Nikita de vrouwen in deze buurt zal begrijpen? Denk je dat vrouwen in dit gebied tijd hebben om te gaan wandelen? En waarom zouden ze wandelen en praten en theater bezoeken terwijl ze kinderen te voeden hebben en niet genoeg geld hebben om hun huizen te verwarmen? Ze zijn bezig met overleven en jij denkt dat ze willen wandelen en praten over hun leven? Ze hebben echte hulp nodig en niet nog een kunstproject.’

Hij heeft natuurlijk een punt. Er is niet alleen behoefte aan echte hulp, er is ook behoefte aan fysiek contact en het ontmoeten van anderen buiten je eigen bubbel. Maar de persoonlijke problemen zijn soms groter dan de behoefte aan gezelschap. Dit is waar we ons op een ongemakkelijke splitsing bevinden, die ook resoneert bij het opbouwen van de gemeenschap.

Gemeenschappelijke noemers en invividuele problemen
In eerste instantie lijken de belangrijkste redenen voor vrouwen om mee te doen het maken van contact, het leren kennen van nieuwe mensen, het onthaasten, buiten de eigen kring treden, het vinden van steun in het project en bij elkaar. Via de welzijnsorganisaties hebben we veel vrouwen ontmoet die kwetsbaar waren en emotionele, mentale of fysieke trauma’s hadden meegemaakt. We zien een enorme behoefte om mee te doen, maar (te) veel andere zorgen om zich voor langere tijd aan het project te kunnen binden.

Vanwege een aantal gecompliceerde ervaringen hebben we de beslissing genomen om ons wervingsproces te veranderen en ons te richten op een bredere groep vrouwen die elkaar kunnen ondersteunen, misschien ook met dagelijkse problemen. We proberen degenen met wind in de zeilen en degenen met tegenwind in evenwicht te brengen…

Een stap vooruit, twee stappen terug
Eindelijk hadden we onze eerste groepsbijeenkomsten in onze ruimte, Club SoDa! Na de één-op-één ervaringen individueel te hebben gedeeld, wilde (en wil) Nikita haar indrukken van de wandelingen in onze collectieve bewegingssessies brengen en ook ruimte houden voor deze ervaringen om misschien te botsen en te verstrengelen. Dit leidde tot bewegingssessies met garen van wol, gebaseerd op het vinden van overeenkomsten en het verweven van onze verhalen.

De vrouwen die meededen, waren direct verbonden door beweging en lichamelijkheid. We waren verrast over hoe gemakkelijk ze zich aan elkaar koppelden en openden voor elkaar. We maakten van de gelegenheid gebruik om hen uit te nodigen om mee te gaan op de reis die we samen gaan maken, via de horizontale methode van co-creatie.

Op dit moment zijn er nog zo’n zeven vrouwen die helaas niet elke week kunnen, maar zeker wel betrokken willen blijven. Nu zijn we op zoek naar de dingen die hen verbindt, deze groep individuen met heel verschillende achtergronden en perspectieven, elk met een ander gewicht in hun schoenen, maar die allemaal gezien willen worden en een gevoel van verbondenheid willen ervaren.

Hoe bouwen we verder aan de community? Hoe zoeken we naar raakvlakken als de groep nog zo klein is? We zullen het stap voor stap moeten doen, samen verkennen, samen beslissen, samen bouwen.

Bruggen en grenzen
Bij de recente groep vrouwen hangt een warme, open en gemoedelijke sfeer. Choreograaf Jija Sohn had een scherpe observatie van haar twee sessies met de groep:

“Ik voelde bij alle vrouwen dat ze graag met hun lichaam werken en dat ze het erg leuk vinden om te bewegen. Omdat hun relatie nog in ontwikkeling is, wist ik soms niet goed waar ik moest verankeren en besloot ik gewoon heel transparant te zijn over hoe om te gaan met veilige/niet veilige gevoelens. Het was een onderzoek naar relaties en communicatie.

Ik voelde dat sommige mensen in de groep het op prijs stelden om vaardigheden te vinden om naar hun lichaam te luisteren. Ik kreeg de positieve feedback dat ze bijna de drang voelden om wat aan belichaming te doen. Tegelijkertijd ontmoette ik een vrouw die werd uitgedaagd door een van de op aanraking gebaseerde oefeningen. Dit is voor mij een voortdurende zoektocht naar hoe ik mijn praktijk kan overbrengen zonder grenzen te overschrijden.”

Voor sommige vrouwen is het inderdaad niet vanzelfsprekend om elkaar aan te raken en dat is een grote stap. Een vrouw gaf haar grenzen aan in de groep. Door een trauma vond ze het erg ongemakkelijk om een reeks bewegingsoefeningen te doen waarbij ze iemands handen moest aanraken. Ze zegt: ‘Ik heb bagage, maar ik wil me daar niet door laten afremmen. Ik wil samen creëren en iets maken. Hier is veiligheid.’ Mooi om te zien dat de sfeer zo veilig is dat grenzen gesteld en gerespecteerd worden.

Het is goed om te onderstrepen hoe ingewikkeld het eenvoudigste fysieke contact is. We moeten onze (culturele) gevoeligheid voor lichamelijkheid behouden. Anderzijds is de feedback van de deelnemers op de groepssessies hartverwarmend. Ze zeggen dat ze zich geliefd, ontspannen en veilig voelen en langzaamaan weer beginnen te voelen, ademen en dansen.

Leon Caarls: “Samen bewegen is een mooie en bijzondere manier om anderen te leren kennen. We ontmoeten elkaar door te bewegen. Bijzonder om te merken dat de choreografen Nikita, Jade en Jija ons door dans en beweging zo mooi contact laten maken met ons lichaam en elkaar. We ademen, we maken geluiden, we bewegen en we ontmoeten elkaar in een kreet of uitademing.”

Een blik op de toekomst
Omdat de groep nog klein en kwetsbaar is, zijn we weer begonnen met een intensieve wervingscampagne. Gezien onze ervaringen richten we ons niet op het startpunt van de individuele wandeling, maar meer op het delen van de ervaringen, workshops en meer betrokkenheid op langere termijn, met als eerste perspectief een deelmoment tijdens Theaterfestival Boulevard in augustus 2022.

So what’s next? Blijf op de hoogte via de Performing Gender-Facebookpagina.

Foto’s: copyright William van der Voort.